Yatırım yapmak, finansal geleceğinizi güvence altına almak ve birikimlerinizi büyütmek için en önemli adımlardan biridir. Bu yolda size yardımcı olacak birçok farklı yatırım aracı mevcut. Bunlardan ikisi ise TEFAS ve BEFAS platformları. Bu yazımızda öncelikle yatırım fonunun ne olduğunu açıklayacağız. Ardından, piyasada al-sat yapabildiğiniz TEFAS fonları ile bireysel emeklilik sisteminde (BES) kullandığınız BEFAS fonlarının benzer ve farklı yönleri nelerdir, avantaj ve dezavantajlarıyla değerlendireceğiz. Ayrıca her iki platformda da fon tercihlerimizi yönlendirirken nelere dikkat edeceğinizi yazımızda bulabileceksiniz.
Dilerseniz yazı içeriğini YouTube videosu olarak da izleyebilirsiniz:
Yatırım Fonları Nedir?
Yatırım fonu, çok sayıda yatırımcının bir araya gelerek ortak bir havuz oluşturduğu ve profesyonel bir yönetici tarafından yönetilen bir yatırım aracıdır. Bu havuzdaki fonlar, çeşitli yatırım araçlarına yatırılarak risk dağılımı sağlanır ve yatırımların alım satım ile elde edilen getirileri paylaşılmış olur. BES’e yaptığınız katkı payı ödemeleri ile de yatırım fonları alınmakta. Katkı paylarınız sizin seçeceğiniz yatırım fonlarında değerlendirilmekte ve değer kazanmakta. Tabi bu nedenle dönemsel olarak yüksek getirili fonları seçmek ve havuzun büyüklüğü getiri noktasında çok önemli.
TEFAS ve BEFAS Fonları Nedir?
TEFAS ve BEFAS, Türkiye’de yatırım fonları ve bireysel emeklilik fonlarının alım satımını kolaylaştıran iki elektronik platformdur.
TEFAS, Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu’nun kısaltmasıdır, BEFAS ise Bireysel Emeklilik Fon Alım Satım Platformu’nun kısaltmasıdır. Bu iki platformda, yatırımcılar farklı kurucular tarafından yönetilen yüzlerce yatırım fonu arasından seçim yapabilir, performans ve risk analizi gerçekleştirebilir, günlük fiyat, getiri, yatırımcı sayısı gibi verilere ulaşabilirler.
TEFAS ve BEFAS, yatırımcılara yatırım özgürlüğü ve esnekliği sağlayan, Takasbank tarafından işletilen ve denetlenen güvenli ve şeffaf platformlardır. TEFAS fonları herhangi bir bankada yatırım hesabı açarak alınabilir. BEFAS fonlarını almak içinse bir bireysel emeklilik sözleşmesi başlatmanız gerekir.
TEFAS ve BEFAS Fonları Arasındaki Benzer ve Farklı Yönler Neler?
Her iki platform da yatırımcılara geniş bir yelpazede yatırım fonu seçeneği sunsa da, bazı önemli farkları da bulunmakta. Bu farkları şu şekilde sıralayabiliriz:
Yatırımcı Kitlesi
BES fonları bireysel emeklilik sistemi için özel olarak kurulmuş fonlardır ve şu an Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları BES fonlarına yatırım yapabilir. T.C. vatandaşı olmak isteyen yabancı uyruklu katılımcılar ise belli koşulları tamamlarlarsa sisteme giriş yaparak BES fonlarını kullanabilmekteler. TEFAS yatırım fonlarını ise dileyen herkes, dilediği aracı kurumdan, dilediği zaman alıp satabilir.
Fon Kurucuları
BES fonlarının kurucusu bireysel emeklilik şirketleridir. Yönetimini ise portföy yönetim şirketleri yapar. Yatırım fonları ise portföy yönetim şirketleri tarafından kurulup yönetilir.
Alım Satım İşlemleri
Yatırım fonları TEFAS Platformunda işlem görüyor. Yatırım fonlarını almak veya satmak isteyenler bankalardaki hesaplarından talimat vererek ya da mobil bankacılıklarından bu fonları alabiliyor ve satabiliyor. Halbuki BES fonları BEFAS Platformunda işlem görüyor ve katılımcılar sadece kendi bireysel emeklilik şirketlerinin uygulama ekranlarından ya da şirketlerine talimat vererek bu fonları alıp-satabiliyor.
Fon Değiştirme Hakkı
Bireysel Emeklilik’te yılda 12 defa fon alıp satma hakkınız varken, yatırım fonlarında ise istediğiniz kadar al-sat işlemi yapabiliyorsunuz.
Devlet Desteği
BES fonlarında yatırdığınız tutara fon getirileri hariç %30 devlet desteği ve getirisi varken, yatırım fonlarında bu mevcut değil.
Yönetim Gider Kesintileri
Fonlardaki kesintilere gelince… Fon toplam yönetim gider kesintileri hem yatırım fonlarında hem de BES fonlarında var ve fonun risk yapısına göre değişiklik göstermekte. Yatırım fonlarında üst limit belirlenmiş olup yıllık %1,28’den %3,65’e kadar çıkar. Para piyasası fonlarında %1,28 iken, borçlanma araçları fonları ve kıymetli madenler fonlarında %2,19 olarak uygulanıyor.
BES fonlarında ise bu limit yıllık % 1,09’dan, yıllık %2,28’e kadar çıkıyor. Genelde para piyasası fonları, kıymetli madenler fonları ve temkinli değişken fonlarda, yani risk seviyesi düşük fonlarda yıllık %1,09 iken borçlanma araçları fonları, standart fon, endeks fon ve dengeli değişken fonlarda kesinti oranı %1,91 olarak uygulanıyor. Hisse senedi fonları, karma fonlar, fon sepeti fonu, atak/dinamik/büyüme değişken fonlar ile agresif değişken fonlarda yıllık %2,28 olarak alınır. Fon tercihlerinizde şirketlerin fon işletim gideri kesintilerine dikkat etmekte önemli.
Platforma Özgü Fonlar
Bir diğer fark ise bireysel emeklilik sisteminde olup da, yatırım fonlarında bulunmayan fonlar. Bunlar standart fonlar ve devlet katkısı fonları. Standart fonlar bireysel emeklilik sisteminde fon tercihinde bulunmayan katılımcılara sunuluyor. Devlet katkısı fonları da bireysel emeklilik sistemine devletin sağladığı %30’luk teşviğin yatırımında kullanılıyor.
Özet Tablo
Aşağıda, her iki platformun da avantajlarını ve dezavantajlarını özetleyen bir tablo bulunmakta:
| Platform | Avantajlar | Dezavantajlar |
|---|---|---|
| TEFAS | * Geniş fon yelpazesi * Esnek yatırım imkanı * Sınırsız fon değiştirme hakkı | * Devlet desteği yok * Fon türüne göre farklı vergilendirme |
| BEFAS | * Devlet desteği * Düşük vergilendirme (uzun vadede) | * Sınırlı fon yelpazesi * Yılda 12 defa fon değiştirme hakkı |
BEFAS ve TEFAS İçin Stopaj Uygulaması Nasıl?
Bireysel emeklilik fonlarına yatırım yapan katılımcılar, sadece sistemden ayrılırken vergilendiriliyor. Yani vergilendirmede fon türüne bakılmaksızın sistemde kalma süresi önemli! Sistemde 10 yıldan az kalarak ayrılmak isteyenler, fonların getirisi üzerinden %15 stopaja tabi. 10 yılı tamamladığı halde 56 yaşını bitirmeden sistemden ayrılanlarda stopaj % 10’a düşüyor. 10 yılı tamamlama ve 56 yaşını bitirme kriterlerini yerine getiren katılımcılardan ise getiriler üzerinden stopaj %5 olarak uygulanıyor. Vefat veya maluliyet durumunda ise süreye bakılmaksızın stopaj vergisi getiriden %5 olarak alınıyor.
Yatırım fonlarında ise fon içeriği ve türüne bakılarak getiri üzerinden stopaj kesiliyor. Örneğin hisse senedi fonlarında 1 yıldan fazla elde tutulması halinde stopaj vergisi sıfırlanıyor. Değişken, karma, Eurobond, dış borçlanma aracı, yabancı, serbest ve döviz ibaresi bulunan fonların satışında getiri üzerinden %10 stopaj uygulanırken, bazı bankaların TEFAS ile anlaşmalarında stopaj vergisi %25’e kadar çıkabiliyor. Bu noktada TEFAS fonlarında fon alım işlemi yapılırken stopaj vergisine dikkat etmek büyük önem taşıyor.
BEFAS Fonları mı, TEFAS Fonları mı Daha Karlı?
Sonuç olarak sürekli al sat yapmadığınız için BES fonlarından çok daha az stopaj vergisi ödediğiniz için getiri oranında uzun vadede farklar öne çıkıyor diyebiliriz.
Bu iki yatırım aracının işletilmesi, yönetilmesi, portföyünün değerlendirilmesi hemen hemen aynı kurallara tabi.
Yani kısacası ben bu noktada ikisinden biri diye tercih yapmak yerine, riski bölüştürüp birikimimi kısa vadeli ve uzun vadeli yatırım aracı şeklinde bölmeyi tercih ediyorum.
